Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΕΡΙ ΣΥΧΝΗΣ ΘΕΙΑΣ ΜΕΤΑΛΗΨΕΩΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΘΑΝΑΣΙΟ ΠΑΡΙΟ

Πρωτ. Βασιλείου Ιω. Καλλιακμάνη

Επικούρου Καθηγητού

Εισαγωγικά

Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα εκδηλώνεται στο Άγιον Όρος πολύ­μορφη πνευματική κίνηση και διεξάγεται αγώνας για αναγέννηση της μοναχι­κής και γενικότερα της εκκλησιαστικής ζωής. Κύριοι εκπρόσωποι της δραστη­ριοποιήσεις αυτής, που είναι γνωστή ως φιλοκαλική κίνηση ή ως κίνημα των Κολλυβάδων, υπήρξαν ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο άγιος Μακάριος Νοταράς, ο άγιος Αθανάσιος Πάριος, ο Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης, Ιάκωβος Ιερομόναχος ο Πελοποννήσιος, Αγάπιος Ιερομόναχος ο Κύπριος, Χριστόφο­ρος μοναχός ο Αρτινός και άλλοι.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΣΛΑΥΟΙ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ- ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΛΟΗΣ

Το κράτος των Ρως (Ρώσων) και ο εκχριστιανισμός
των Ανατολικών Σλάβων (9ος-10ος αιώνας)

Η εμφάνιση των Ρως

ΟΙ Σκανδιναβοί, οι οποίοι προέρχονταν κυρίως από την περιοχή της σημε­ρινής Σουηδίας, διακρίνονταν ως πολεμιστές Βίκινγκς και έμποροι. Από τον 8ο αιώνα άρχισαν να επεκτείνουν έτι περαιτέρω τις εμπορικές δραστηριότητές τους στα ανατολικά παράλια της Βαλτικής θάλασσας, στον Φιννικό κόλπο και τις ακτές του. Έτσι, μέσω των ποταμών που εκβάλλονταν στη Βαλτική θάλασ­σα, οι Σκανδιναβοί εισήλθαν στο εσωτερικό της ρωσικής πεδιάδας. Χρησιμο­ποίησαν την υδάτινη οδό των ποταμών που συναντούσαν στο διάβα τους, ώστε να φθάσουν έως το Βυζάντιο. Η υδάτινη αυτή οδός κατεγράφη στην ιστορία με τη χαρακτηριστική φράση των Ρώσων χρονογράφων «από τους Βαράγγους στους Έλληνες», δηλαδή από τη Σκανδιναβία στο Βυζάντιο.

ΟΡΦΙΣΜΟΣ, ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ

ΕΛΕΝΗΣ ΜΠΟΛΙΑΚΗ

Στην αρχαία Θράκη διαμορφώθηκε και αναπτύχθηκε ένα θρησκευτικό συναίσθημα που αρνήθηκε το τραγικό, ότι, δηλαδή, το χάσμα μεταξύ ανθρώπων και θεών είναι αγεφύρωτο. Ενώ στους Δελφούς το ρητό έλεγε: «γνώ­ριζε ότι δεν είσαι Θεός και μην κάνεις το λάθος να προσπαθείς να γίνεις», δεν υπάρχει σωτηρία, η απόκλιση, η θρησκευτική επανάσταση που επέφερε ο Ορφισμός στην Ελλάδα μέσω της Θράκης είχε αντίθετη άποψη: «γνώρι­σε το Θεό που είσαι μέσα σου εσύ ο ίδιος. Προσπάθησε να γίνεις, όσο είναι δυνατόν, ίδιος με το Θεό». Υπάρχει σωτηρία.

Η ΡΩΣΣΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΦΕΡΕ ΔΙΑΚΟΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ

π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΛΟΡΟΦΣΚΥ

   Η κρίση της απομακρύνσεώς μας από τον βυζαντινισμό κατά τον δέκατον έκτο αιώνα ήταν και μια εγκατάλειψη της πατερικής παραδόσεως. Δεν έγινε καμμιά διακοπή της πνευματικής εμπειρίας· τουναντίον, αν κυττάξουμε προς τα πί­σω, θα δούμε ότι η ρωσσική ευσέβεια φαίνεται ακόμα αρχαϊκή. Αλλά η θεολογία έχει χάσει το πατερικό ήθος (style) και τις πατερικές μεθόδους. Τα έργα των Πατέρων έγιναν αρχεία, άψυχα κείμενα. Δεν είναι αρκετό να γνωρίζης τα κείμενα και να ξέρης πως να αντλής από αυτά χωρία και επιχειρήματα. Πρέπει κανείς να κατέχη τη θεολογία των Πατέρων εκ των ένδον. Η διαίσθηση είναι ίσως πιο σπου­δαία γι’ αυτόν τον σκοπό από την πολυμάθεια, γιατί η δι­αίσθηση μόνο ξαναζωντανεύει τα γραπτά κείμενά τους και τα κάνει μια μαρτυρία. Είναι μόνον εκ των ένδον που μπορούμε να αντιληφθούμε και να διακρίνουμε ό,τι (πράγμα­τι) είναι καθολική μαρτυρία από εκείνο που θα αποτελούσε απλώς θεολογική γνώμη, υπόθεση, ερμηνεία ή θεωρία. «Οι Πα­τέρες είναι οι διδάσκαλοί μας» παρατήρησε με οξύνοια ο Newman, «αλλά δεν είναι οι εξομολόγοι ή οι ηθικοί μας σύμβουλοι (casuists)· είναι οι προφήτες μεγάλων πραγμά­των, όχι οι πνευματικοί καθοδηγηταί ατόμων»^{(Essays, 11, 371)}. Το να ξαναζωντανέψουμε το πατερικό ήθος είναι απαραίτητη προϋπόθεση της θεολογικής αναγεννήσεως.Αυτό δεν σημαίνει παλινόρθωση, επιστροφή στο παρελθόν ούτε επανάληψη. «Επιστροφή στους Πατέρες» σημαίνει, στην πράξη, να προχωρήσουμε, όχι να πάμε πίσω. Εκείνο που χρειαζόμαστε είναι να είμαστε πιστοί στο πνεύμα, όχι στο γράμμα των Πατέρων, να αφήσουμε τον εαυτό μας να πυρακτωθή στη φλόγα της δικής τους φλογερής εμπνεύσεως, όχι να συλλέξουμε δείγματα για ένα βοτανολόγιο.

ΔΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΡΩΣΣΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΛΟΡΟΦΣΚΥ

 Το θέμα που ασχολείται με τις δυτικές επιδράσεις επί της ορθοδόξου θεολογίας είναι πολύπλοκο. Τίθεται συχνά ακόμα και σήμερα, μερικές φορές ωμά και με οξύτητα. Σύμ­φωνα με τον μητροπολίτη Αντώνιο Khrapovitskii (+ 1936), η όλη ανάπτυξη της ρωσσικής θεολογίας από του δεκάτου εβδόμου αιώνος , όπως αυτή διδασκόταν στα σχολεία, δεν ήταν πα­ρά ένα επικίνδυνο δάνειο από ετερόδοξες δυτικές πηγές.

Και γι’ αυτόν τον λόγο, κατ’ αυτόν, πρέπει τελείως να αποκηρυχθή και να αποκλεισθεί. «Το σύστημα της ορθοδόξου θεολογίας είναι κάτι που ακόμα αναζητούμε, και, γι’ αυτό τον λόγο, πρέ­πει κανείς να ανεύρη και να εξετάσει τις γνήσιες πη­γές του, αντί να αντιγράφη συστήματα αιρετικών δογμάτων, όπως έγινε συνήθειά μας τα τελευταία 200 χρόνια».

Με τί αντιμήνσιο λειτουργούν όσοι διέκοψαν τη μνημόνευση του Μητροπολίτη τους;